ورنیتوز (كلامیدیاز) کبوتر ، Ornithosis (Chlamydiosis)

اورنیتوز (كلامیدیاز)
Ornithosis (Chlamydiosis)

این عفونت بیماری مشتركی بین انسان و طوطی ها ایجاد می كند. در كبوترها این بیماری ممكن است همراه با دیگر بیماریها مانند تریكومونیاز ، آبله و یا عفونت هرپس ویروسی باشد.
كبوترهای جوان نسبت به این بیماری حساس تر از كبوترهای مسن هستند. بیماری از راه استنشاق گرد وغبار آلوده ، غذا و آب آلوده و جایگاه آلوده منتقل می شود. عامل بیماری به مقدار زیادی در مدفوع كبوترها یافت می شود و ممكن است به همراه گرد وغبار به انسان نیز منتقل شود. میزان وقوع بیماری در انسان بسیار پایین است. نشانه مشخصه ی بیماری در انسان عوارض شدید تنفسی است كه در اكثر موارد با مصرف آنتی بیوتیك ها درمان می شود.

اورنیتوز در كبوترها بیشتر در ماه های اردیبهشت تا تیرماه و مهر ماه تا آذر ماه بروز می كند. این بیماری در كبوترهای جوان آسیب های جدی به همراه دارد در حالیكه در كبوترهای مسن علائم خاصی از خود نشان نداده و بیشتر به صورت نهفته در كبوتر باقی می ماند. ولی در صورت استرس وارده به كبوتر می تواند به صورت یك بیماری عفونی با خسارات قابل توجهی خود را نشان دهد.
عامل بیماری از طریق مدفوع ، ترشحات تنفسی ، اشك ، منقار ، مخاط گلو و شیره چینه دان دفع می شود. مدفوع خشك شده می تواند برای چندین ماه عامل بیماری را در خود حفظ كند.

كبوترها از راه های زیر در معرض آلودگی قرار می گیرند:
- خوردن غذا و آب آلوده
- تغذیه جوجه ها توسط والدین
- استنشاق گرد و غبار حاصل از مدفوع یا ترشحات آلوده دستگاه تنفسی
- از راه پوست توسط بندپایان مانند گزش مایت ها و شپش
- تماس با پرندگان دیگر ، انسان ، حشرات ، انگلها ، موشهای صحرایی و خانگی به عنوان ناقلین بیماری
- تماس مستقیم با پرندگان آلوده به بیماری
- احتمال انتقال از راه تخمدان به تخم (این مورد هنوز قطعا به اثبات نرسیده است)

عامل بیماری پس از استنشاق ، در ریه و كیسه های هوایی و پرده خارجی قلب تكثیر یافته سپس از طریق جریان خون به طحال ، كبد و كلیه ها می رود.
به نظر می رسد پس از ورود میكروارگانیسم به بدن ، 4 تا 15 روز بعد وضعیت عمومی كبوتر تغییر می كند. این پرندگان 2 تا 3 هفته اول زندگی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری هستند. اسهال شدید و لاغری مفرط به سرعت موجب مرگ پرنده می شود. در كبوترهای بالغ جدا از این كه قدرت پرواز كاهش می یابد نشانه های بیماری معمولا فقط به صورت انفرادی بروز می كند. جوجه ها اغلب علائم بالینی را نشان داده و می میرند در حالیكه كبوترهای بالغ اغلب بهبود یافته ولی حامل باقی می ماند.

عامل بیماری در كبد ، طحال و مغز استخوان تكثیر یافته و این اندام نیز به میزان قابل ملاحظه ای متورم می شوند و عملكردشان نیز مختل می شود. در نتیجه مواد سمی در بافتها و خون تجمع می یابند. وجود التهاب مزمن باعث استرس مداوم و شدید بر روی سیستم تنفسی و در نهایت سبب ایجاد خسارات دائمی در قلب و ششها می شود. التهاب ملتحمه كه در برخی از كبوترها رخ میدهد ، نمونه ای از شكل مزمن بیماری است.
استرسهای مختلف سبب می شوند كه مقاومت كبوتر در برابر این بیماری كاهش یابد. از این نوع استرسها میتوان به جدا كردن جوجه ها از والدین ولانه ، تولید مثل زیاد ، عدم مراقبت و تغذیه كافی، تغییرات شدید در غذا یا آب و هوا ، پرواز دادن كبوترها و ... اشاره كرد.

شكل عمومی بیماری در كبوترهای جوان كاملا آشكار است. در این پرندگان بیمار ، نشاط و جنب و جوش كمتری دیده می شود و بیشتر در گوشه لانه كز می كنند و مقدار غذای مصرفی آنها كم است اما بیشتر آب می خورند.
بیماری در دو شكل حاد و مزمن رخ می دهد. در شكل حاد، كبوتر بیمار ضعیف ، بی حال ، بی اشتها و شدیدا افسرده بوده و دچار تورم ملتحمه یكی از چشم ها یا هر دو چشم می گردد كه ممكن است با ترشحات چشمی شفاف و حساسیت به نور همراه باشد.
ترشحات خارج شده در ابتدا آبكی (Aqueoyus) هستند و در موارد شدید مخاط چركی (Muco Purulent) می شوند. در نهایت پلكها به هم چسبیده و مایع اشكل بیشتری جمع می شود كه منجر به برآمده شدن پلكها می شود. این التهاب در صورت همراه شدن با عفونت باكتریایی منجر به كوری چشم می شود.

به علت انسداد مجرای اشكی ، اشك از چشم های كبوتر جاری شده و باعث ایجاد خارش شدید در چشم می شود كه در این حالت كبوتر برای رفع خارش از بالهایش استفاده می كند. به همین دلیل بالها نیز به یكدیگر می چسبند. آلودگی چشمها و بالها كه برای مدتی پس از كاهش التهاب در پلكها همچنان قابل ملاحظه هستند نشانه بارز ابتلای پرنده به "اورنیتوز" می باشند.
در بسیاری از موارد بیماری بر روی قسمتهای فوقانی دستگاه تنفس اثر می گذارد و ترشحات بینی در ابتدا به صورت یك ترشح مایع و آبكی است و به تدریج به یك ترشح مخاطی مایل به زرد تبدیلل می شود كه سوراخ های بینی را مسدود می كند. در این حالت پرنده مجبور است با منقار نیمه باز نفس بكشد.

التهاب باعث درد و خارش شده و پرنده تلاش می كند تا با خاراندن مكرر خود آن را رفع كند. كبوتر سعی می كند با عطسه و تكان دادن سر به اطراف نیز مجرای بینی خود را باز كند. این عمل كبوتر باعث آلودگی پرهای سر و ایجاد برجستگی های زگیل مانند بر روی بینی آن می شود. در این حالت ممكن است بیماری گسترش یافته و تبدیل به ذات الریه شود. در این صورت كبوتر دچار تنگی نفس شده و تنفس آن همراه با صداهای شدید خواهد بود.

در شكل مزمن ، ممكن است بیماری در پرنده جلب توجه نكند و فقط اسهالی كوتاه مدت و زود گذر داشته باشد و مبتلایان به صورت حامل عفونت درآیند.
كبوترهایی كه از "اورنیتوز" شدید رنج می برند معمولا پس از یك دوره طولانی بیماری كه ممكن است 2 تا 3 هفته به طول انجامد می میرند. كبوترهای ضعیف و ناتوان عموما به دلیل عفونتهای باكتریایی ثانویه از پا درآمده و تلف می شوند.
این بیماری در طوطی ها ، كبوترها و مرغ عشق ها بیشتر از سایرپرندگان دیده شده است.
در صورت كالبد گشایی پرنده بیمار ، ورم روده ، بزرگ شدن كبد و تورم كیسه های هوایی جلب توجه می كند. كبد معمولا بزرگ ، نرم ورنگ پریده دیده می شود. طحال ممكن است بزرگ و نرم و تیره رنگ شود. بزرگی كبد و طحال ممكن است تا سه برابر اندازه طبیعی آن دیده شود. گاهی در پرده خارجی قلب خون ریزهای نقطه ای شكل دیده می شود.

درمان:
خارج كردن كبوترها و ضد عفونی كردن كامل لانه ضروری است. كبوترها را می توان با كلر تتراسایكلین درمان كرد اما كبوترهای درمان شده به صورت حامل بیماری باقی خواهند ماند و همیشه این امكان وجود دارد كه در صورت بروز استرس ، بیماری دوباره عود نماید.
كبوترهای بیمار را میتوان با افزودن كلر تتراسایكلین به آب آشامیدنی به میزان 120 میلی گرم در لیتر درمان نمود. آب آشامیدنی باید به صورت تازه و روزانه تهیه شود.
آب حاوی دارو باید حداقل در سه دوره ی پنج روزه كه فاصله هر دوره از دوره ی بعدی سه روز است تهیه شده و در اختبار پرنده قرار گیرد. همچنین می توان كلر تتراسایكلین را به مدت 30 روز متناوبا به جیره غذایی كبوترهای بیمار اضافه نمود. اما گزینه ی مراجعه به دامپزشك را نباید هرگز فراموش كرد.
در طول مدت دوره درمان با تتراسایكلین ها باید از دادن مواد محتوی كلسیم به پرندگان خودداری كرد زیرا كلسیم به دارو متصل شده و مانع از جذب كافی دارو شده و اثر درمان را كاهش می دهد.